Du Lịch Ẩm Thực / TOP 12 # Xem Nhiều Nhất & Mới Nhất 6/2023 # Top View

Ẩm thực Việt Nam mang những nét văn hóa riêng biệt và rất đa dạng, phong phú do đặc điểm địa lý trải dài từ Bắc xuống Nam hơn 2.000km, với ba miền Bắc, Trung và Nam. Với nền tảng và khởi nguồn là nền văn minh nông nghiệp, các món ăn Việt đều xuất phát từ các nguyên liệu sẵn có trong tự nhiên, phụ thuộc vào nguồn nông sản. Món ăn Việt được đánh giá là phù hợp với nhiều đối tượng khách. Các loại đồ uống cũng rất đa dạng, thể hiện theo mùa, gắn với hiện trạng thời tiết và những điều kiện về thiên nhiên, phong tục tập quán theo từng vùng miền. Ngoài ra, trải qua quá trình giao lưu thương mại và các yếu tố lịch sử, ẩm thực Việt Nam chịu ảnh hưởng của nhiều phong cách chế biến, điều vị của các quốc gia trên thế giới như Ấn Độ, Trung Quốc, Pháp. Như vậy, có thể khẳng định hệ thống các món ăn Việt Nam được hình thành và phát triển gắn liền với những yếu tố đời sống của người Việt, đồng thời chắt lọc những nét tinh hoa của các quốc gia trong khu vực, của châu Á, châu Âu để hình thành văn hóa ẩm thực mang bản sắc riêng.

Người Việt đã tiếp thu và cải hóa các phong cách chế biến món ăn Âu, Á và các giá trị về mặt cảm quan cho phù hợp với nhu cầu và sở thích của mình, chính điều đó đã đưa văn hóa ẩm thực Việt Nam trở nên có giá trị và hấp dẫn khách du lịch trong cũng như ngoài nước.

Từ những năm 1990, ẩm thực trở thành một trong những nét văn hóa được khai thác, chắt lọc để sử dụng cho các chương trình quảng bá xúc tiến du lịch, hội chợ ẩm thực, giới thiệu các món ăn đồ uống truyền thống để thu hút du khách trong nước và quốc tế. Văn hóa ẩm thực và du lịch ẩm thực bắt đầu được quan tâm nghiên cứu từ trong nhà trường đến các chuyên gia và các học giả trong lĩnh vực văn hóa; nhiều hội thảo trong nước và quốc tế, nhiều bài viết, công trình nghiên cứu đã được công bố.

Đối tượng khách du lịch ẩm thực tại Việt Nam rất đa dạng và phong phú. Thời gian đầu, khách du lịch ẩm thực quốc tế đến Việt Nam phần lớn là khách du lịch nữ đến từ Nhật Bản vào cuối những năm 1990, họ là những nữ nhân viên văn phòng có sở thích đi du lịch với mục đích mua sắm và trải nghiệm, thưởng thức ẩm thực và tham gia các lớp học nấu các món ăn Việt Nam. Dần dần, đối tượng du khách quan tâm đến ẩm thực đã rộng hơn, đa dạng hơn. Nắm bắt được nhu cầu thị trường, các doanh nghiệp lữ hành và khách sạn đã nghiên cứu xây dựng các chương trình du lịch ngắn ngày, kết hợp trong các chương trình du lịch lớn hoặc xây dựng nhiều chương trình du lịch giúp du khách trải nghiệm việc lên thực đơn, đi chợ truyền thống mua nguyên liệu và tự nấu món ăn Việt.

Các chương trình du lịch hiện vẫn đang được bán phục vụ khách du lịch ở một số điểm du lịch nổi tiếng như Huế, Hà Nội, Đà Nẵng và TP. Hồ Chí Minh và các trung tâm du lịch lớn khác: tour ẩm thực Đà Nẵng nửa ngày, tour ẩm thực Huế về đêm của Viet Fun Travel, tour ẩm thực Huế về đêm của Sinh Cafe, tour tham quan và khám phá ẩm thực Sài Gòn của ITE Service, tour tham quan dạy nấu ăn đặc sản Huế của Eagle Tourist… Hình thức đưa du khách đi chợ, nấu nướng và thưởng thức món ăn Việt hiện nay cũng rất phổ biến với sự kết hợp giữa các doanh nghiệp lữ hành và các khách sạn, nhà hàng nổi tiếng, những sản phẩm này có tên gọi là Tour dạy người nước ngoài nấu ăn, được các doanh nghiệp lớn như Diethelm Travel, Hương Việt JSC, Indochina Travel Service, Tonkin, Exotissimo… triển khai thực hiện. Ngoài ra, Saigontourist còn tổ chức chương trình du lịch ẩm thực xuyên Việt cho khách du lịch nước ngoài, đồng thời tổ chức nhiều chương trình du lịch trải nghiệm dạy nấu ăn cho các đối tượng khách tại các khách sạn lớn trong hệ thống tại TP. Hồ Chí Minh.

Để du lịch ẩm thực có thể phát triển tương xứng với tiềm năng, một số định hướng sau đây cần được các cơ quan quản lý nhà nước và các nhà nghiên cứu quan tâm triển khai trong thời gian tới, cụ thể: cần có chủ trương, chính sách cụ thể về phát triển loại hình, sản phẩm; tổ chức nghiên cứu đánh giá tổng thể, hệ thống hóa về các giá trị văn hóa ẩm thực trên cả nước, xác định những giá trị văn hóa ẩm thực tiêu biểu, các món ăn đồ uống đặc sắc có thể sử dụng để phục vụ nhu cầu của khách du lịch trong nước và quốc tế; nghiên cứu thị trường, khuyến khích các doanh nghiệp phát triển các sản phẩm du lịch ẩm thực theo vùng miền, theo khu vực và của quốc gia Việt Nam. Bên cạnh đó, cần tăng cường xúc tiến, quảng bá về văn hóa ẩm thực và các sản phẩm du lịch ẩm thực của trong nước và quốc tế với nhiều hình thức thông qua nhiều kênh trong nước và quốc tế, giúp tăng cường cơ hội tiếp cận đối với ẩm thực Việt cho các đối tượng khách. Các nhà nghiên cứu liên quan cần triển khai nghiên cứu, xác định và cụ thể hóa nội hàm của loại hình, các dạng thức sản phẩm du lịch ẩm thực, nâng cao nhận thức của các chủ thể, các bên liên quan trong việc phát triển loại hình và các sản phẩm du lịch ẩm thực nhiều tiềm năng của Việt Nam.

Tạp chí Cẩm nang Du lịch Lonelyplanet đã bình chọn Những món đặc sản đường phố Việt Nam vào Top 10 tour ẩm thực đường phố hấp dẫn trên thế giới. Cùng với đó, nhiều món ăn Việt đã được các tạp chí chuyên ngành du lịch đưa vào danh sách những món ăn cần thưởng thức một lần trong đời, điều này thể hiện sự đánh giá cao của du khách quốc tế đối với ẩm thực Việt, khẳng định tiềm năng phát triển loại hình du lịch ẩm thực ở Việt Nam.

Tài liệu tham khảo 1. Barcelola Field Study Centre, Food or Gastronomic Tourism and Rural Development, http://geographyfieldwork.com/FoodTourism.htm (Tham khảo 9/2015). 2. Lê Anh Tuấn, Phạm Mạnh Cường (2012), Khai thác văn hóa ẩm thực để thu hút khách quốc tế, Tạp chí Du lịch, số 1, 30-31. 3. Một số trang thông tin điện tử: Toquoc.gov.vn; vtc.vn; saigontourist.hochiminhcity.gov.vn; geographyfieldwork.com…

PGS.TS. Lê Anh Tuấn (Tạp chí Du lịch)

Du lịch ẩm thực – xu hướng mới của ngành “công nghiệp không khói”.

Ẩm thực Huế không chỉ ngon mà còn đẹp mắt

Ẩm thực từ lâu đã là một phần không thể thiếu của du lịch. Mối liên hệ mật thiết giữa ẩm thực và du lịch thể hiện rất rõ từ khi du lịch bùng nổ trên toàn cầu. Tuy nhiên kể từ những năm 2000, ẩm thực không chỉ còn là một yếu tố phụ trợ hay dịch vụ đi kèm mà đã được nâng tầm thành một loại hình du lịch đặc sắc – Du lịch ẩm thực (DLAT). Loại hình này đã được nhiều điểm đến khai thác thành công và trở thành một trong những xu hướng du lịch thu hút nhất hiện nay.

Theo Báo cáo toàn cầu lần thứ 2 về DLAT năm 2023 của Tổ chức Du lịch thế giới, 87% tổ chức, địa phương tham gia điều tra, khảo sát xác định DLAT là yếu tố chiến lược, định hình cho thương hiệu và hình ảnh đối với điểm đến; hầu hết khẳng định loại hình này là động lực quan trọng cho phát triển du lịch; là một trong 3 nguyên nhân chính (chỉ xếp sau di sản văn hóa và tự nhiên) để lựa chọn điểm đến (1) và là yếu tố hàng đầu quyết định việc quay trở lại lần 2, 3 của du khách…

Ẩm thực Huế không chỉ ngon mà còn đẹp mắt

Nhìn lại quá trình phát triển của DLAT trên thế giới, có thể thấy loại hình này đã được phát triển mạnh mẽ qua 3 giai đoạn. Trong giai đoạn đầu tiên 2001 – 2012, DLAT được đặt tên (Food tourism/ Culinary Tourism/ Gastronomy Tourism), định hình và hoàn thiện cả về khái niệm lẫn nội hàm: là loại hình nhằm tìm kiếm và thụ hưởng sự độc đáo và đáng nhớ từ những trải nghiệm về đồ ăn và thức uống, theo cả nghĩa rộng và nghĩa hẹp. Từ 2012 – 2023, lý thuyết về loại hình lẫn mô hình dần được hoàn thiện từ thực tiễn khai thác ở nhiều điểm đến và được nhiều quốc gia đưa vào chiến lược phát triển với những chính sách cụ thể. Ví dụ như: Thailand – Bếp của thế giới, Con đường hương vị Indonesia, Linh hồn ẩm thực Bali, Hương vị Porto, Nuốt chửng Barcelona…Từ 2023 đến nay là giai đoạn chứng kiến sự bùng nổ của DLAT trên nhiều phương diện: doanh nghiệp quốc tế và doanh nghiệp tại điểm đến đẩy mạnh khai thác, phát triển các tua DLAT; các lễ hội ẩm thực thường xuyên được tổ chức; công tác truyền thông quảng bá liên tục được chính quyền điểm tăng cường; chi tiêu của du khách cho loại hình này ngày càng lớn (chiếm đến 1/3 chi phí chuyến đi) và thời gian lưu trú ngày càng tăng, mang lại giá trị kinh tế xã hội lớn cho các điểm đến.

Có thể khẳng định, DLAT đã và đang trở thành một xu thế chính của du lịch và đóng vai trò ngày càng quan trọng đối với các điểm đến. Đây chính là cơ hội đặt ra cho những vùng đất giàu bản sắc và truyền thống văn hóa. Để bắt kịp dòng chảy này, nhận thức và cách làm có lẽ là hai vấn đề quan trọng nhất cho điểm đến Huế.

Ẩm thực Huế không chỉ ngon mà còn đẹp mắt

Làm sao để khai thác hiệu quả?

Từ mạch nguồn Thuận Hóa – Phú Xuân hơn 710 năm trước, Huế được mệnh danh là “Kinh đô ẩm thực” và đang chuyển mình để bảo tồn, xây dựng và phát huy những giá trị ẩm thực để xứng đáng với danh vị đó. Đây là nơi lưu giữ gần 1.300 món ăn trên tổng số khoảng 1.700 món ăn của cả nước đã được ghi chép lại. Có thể khẳng định, tài nguyên về ẩm thực chính là một trong những lợi thế cạnh tranh bậc nhất của vùng đất Cố đô. Tuy nhiên phải nhìn nhận một cách thực tế rằng, việc khai thác các tiềm năng này để phát triển du lịch thời gian qua vẫn chưa đạt hiệu quả như mong muốn.

Về mặt nhận thức, có thể thấy đa số chỉ tiếp cận ẩm thực dưới khía cạnh là hoạt động gắn với du lịch mà chưa xác định đó là một loại hình du lịch (2). Tư duy này chưa bắt kịp tốc độ phát triển của du lịch kể cả lý thuyết lẫn thực tiễn. Vì thế, nhiều doanh nghiệp chỉ xem ẩm thực là một phần được tích hợp của chuyến đi, đóng vai trò phục vụ nhu cầu ăn nghỉ đơn thuần của du khách. Một số ít tuor khai thác ẩm thực theo yêu cầu của du khách chỉ dừng ở mức độ giới thiệu cơ bản một số món ăn đặc sản, truyền thống. Chưa xác định đúng loại hình nên đầu tư manh mún, thiếu cơ sở vật chất để phục vụ những đoàn lớn, nhân sự hướng dẫn nấu ăn thiếu chuyên nghiệp cả nghề lẫn tiếng, món ăn Huế có khi chỉ duy trì tên gọi nhưng nguyên liệu và cách chế biến không còn nguyên bản…

Ẩm thực Huế không chỉ ngon mà còn đẹp mắt

Để khắc phục tình trạng này, ngoài việc nâng cao nhận thức xã hội về DLAT, trong quy hoạch tổng thể và chiến lược phát triển du lịch của tỉnh, cần phải nâng tầm ẩm thực thành một loại hình du lịch như các điểm đến trên thế giới đang thực hiện. Về bản chất, ẩm thực là một phần của văn hóa, nhưng do tính đặc thù của khai thác du lịch cần được tách thành loại hình riêng, có quan hệ mật thiết với du lịch văn hóa nhưng không nằm trong du lịch văn hóa.

Khi DLAT được xem là một loại hình du lịch thì cách thức đầu tư, tổ chức vận hành, khai thác chắc chắn phải như những loại hình khác. Ẩm thực là sự kết tinh của văn hóa con người và vùng đất, có sự hấp dẫn tự thân để tạo thành những điểm đến riêng biệt, do đó ẩm thực phải là sản phẩm chủ đạo, là đích đến của du khách; trải nghiệm của du khách phải xoay quanh ẩm thực và các dịch vụ đi kèm. Với hướng tiếp cận đó, tinh hoa của ẩm thực Huế từ các món ăn cung đình, cơm chay, các món dân dã, đường phố, các món đặc sản vùng biển, đầm phá, vùng đồng bào dân tộc thiểu số… không chỉ cần được thống kê, lưu giữ, phục hồi chế biến đúng kiểu cách theo đúng nguyên liệu, gia vị truyền thống mà còn phải nhanh chóng đưa vào khai thác trong những tua DLAT chuyên nghiệp, riêng biệt tại nhiều địa điểm với những đặc trưng khác nhau; có tư vấn bài bản với những chính sách hỗ trợ cụ thể.

Nói thế bởi vì DLAT không chỉ đơn thuần đưa khách đến một nơi để ăn (ngon) và thưởng thức đồ uống. DLAT có chức năng giáo dục, vì vậy để ẩm thực phản ánh và chuyển tải văn hóa và truyền thống đến du khách, cần phải chú trọng những vấn đề như nguồn gốc món ăn; các câu chuyện kể đi kèm về ý nghĩa, các khía cạnh về lịch sử, nghi lễ trong ăn uống của người Huế… Với chức năng khám phá, du khách cần được tìm hiểu về các hương vị, gia vị, nghệ thuật và cách chế biến trong món ăn, thức uống. Ở góc độ này, du khách cần được trải nghiệm cách chế biến thông qua các lớp dạy nấu ăn, thậm chí cả việc sản xuất các nguyên liệu ẩm thực…

Bên cạnh đó, ngoài việc chú trọng phát triển lĩnh vực F&B (Food & Beverage) theo quy hoạch, cần gấp rút xây dựng phố ẩm thực đặc trưng; hỗ trợ, tạo điều kiện để xây dựng những nhà hàng lớn có cơ sở vật chất phù hợp để dạy/ hướng dẫn nấu ăn cho du khách. Không chỉ thế, các cơ sở đào tạo cần tập trung nghiên cứu và xây dựng bộ môn du lịch ẩm thực để cung cấp nguồn nhân lực cho lĩnh vực hết sức tiềm năng này, trong đó chú trọng tiếng Anh chuyên ngành.

Trên lĩnh vực truyền thông, quảng bá, cần tập trung cho E-Marketing, chú trọng tương tác để đưa ẩm thực Huế ra với thế giới. Ngoài việc tích cực giới thiệu ẩm thực Huế qua các chương trình chuyên đề, qua các kênh trao đổi văn hóa, cần thường xuyên tham dự các Lễ hội ẩm thực lớn trên thế giới. Đặc biệt, trong quá trình xây dựng “Kinh đô ẩm thực”, ngay từ bây giờ cần chuẩn bị những thủ tục cơ bản để vinh danh ẩm thực Huế là di sản văn hóa thế giới như Pháp đã làm và được công nhận năm 2010 – trong đó thành phố cổ Dijon thuộc vùng Burgundy được xây dựng thành “thành phố ẩm thực”.

(1) UNWTO (2017), The Second Global Report on Gastronomy Tourism, Madrid, Spain.

(2) Chưa nói đến việc nhận thức và phát triển loại hình DLAT, ngay cả trong Quyết định số 2522/QĐ-BVHTTDL, ngày 13/7/2016 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phê duyệt Chiến lược phát triển thương hiệu du lịch Việt Nam đến năm 2023, định hướng đến năm 2030, không có từ nào nhắc đến ẩm thực trong định hướng phát triển thương hiệu du lịch quốc gia và phát triển thương hiệu du lịch vùng, địa phương.

* Huế trong bài mang nội hàm của vùng đất – Thừa Thiên Huế.

Bài, ảnh: TS. Trần Hữu Thùy Giang

Các món ăn vặt giản dị đất Hà Thành khi mùa đông về

Hà Nội khi mùa đông đến mang tới cho các bạn trẻ Hà Nội thật nhiều món quà, thật nhiều điều thú vị. Nhưng sẽ thật thú vị và tuyệt vời hơn là những món…

Địa chỉ các quán lẩu ếch ngon ở Hà Nội

Mùa đông được quây quần bên nồi lẩu ếch thơm thơm cay cay thì còn gì tuyệt vời hơn. Kenhdulich xin giới thiệu một vài địa chỉ các quán lẩu ếch ngon nổi tiếng ở…

Địa chỉ những quán bún miến ngon Hà Nội

Du lịch Hà Nội không chỉ hấp dẫn bởi vẻ đẹp phố phường mà còn bởi ẩm thực độc đáo. Trong đó những món bún miến là những món ngon đặc sắc không thể bỏ…

Các quán phở sốt vang cho mùa đông se lạnh ở Hà Nội

Thịt bò được thái vuông vức với hương vị sốt vang sẽ giúp bạn thay đổi khẩu vị cho món phở quen thuộc. Không dễ để tìm món phở sốt vang ở Hà Nội giữa…

9 món đặc sản Sơn La ngon khó quên

Nhắc đến Sơn La không thể không kể đến nộm da trâu, pa pỉnh tộp hay thịt gác bếp đã trở thành thương hiệu vang tiếng gần xa.

Du lịch Hải Phòng thưởng thức những món ngon nức tiếng đất cảng

Bánh đa cua, lẩu cua đồng, bánh cuốn, bánh mì que… đã trở thành những món ăn hấp dẫn với cách chế biến riêng biệt, công phu và có hương vị đậm đà, dễ chinh…

Thưởng thức món cá kho làng Vũ Đại vào dịp tết

Đến hẹn lại lên, những ngày giáp Tết Nguyên đán làng Vũ Đại hay còn gọi làng Đại Hoàng (nay là làng Nhân Hậu, xã Hòa Hậu, huyện Lý Nhân, Hà Nam) lại tất bật…

Những món ngon Hà Giang níu chân du khách

Hà Giang mảnh đất cao nguyên nơi địa đầu Tổ quốc không chỉ được biết đến với cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ, những núi đá cao thật cao hay những lễ hội văn…

5 món ngon phải thưởng thức khi về Hải Dương

Ngoài vải thiều, các loại bánh đa, đậu xanh, gai cũng được xem là linh hồn của vùng đất này.

Những đặc sản không thể bỏ qua khi du lịch Quảng Ninh

Đến Quảng Ninh, không chỉ đắm mình trong cảnh sắc thiên nhiên của kỳ quan Hạ Long, đất thiêng Yên Tử, bạn còn có thể thưởng thức vô số những đặc sản lừng danh nơi…

Địa điểm ăn uống khi đến Hải Phòng

Bánh đa cua, bánh mì cay hay nem vuông cua bể là những món ăn dân dã bạn nên thử khi đến thăm thành phố hoa phượng đỏ.

8 món quà vặt mùa thu Hà Nội ngon khó cưỡng

Sấu chín, chả cốm, ốc nóng, nem chua rán, bánh tôm… là những món quà vặt mùa thu Hà Nội ngon khó cưỡng.

Món ngon trong chợ phiên Mù Cang Chải

Chỉ cần dạo một vòng quanh chợ, bạn có thể bắt gặp những món ăn đậm đà bản sắc đất Tây Bắc như xôi ngũ sắc hay pa pỉnh tộp – món cá nướng của…

Khu Kim Liên – thiên đường ăn vặt hấp dẫn cho giới trẻ Hà Nội

Hà Nội từ xưa đến nay đã nổi tiếng có nhiều hàng quán ăn vặt bao phủ khắp 36 phố phường và các con phố. Ăn vặt tại Hà Nội luôn là sở thích không…

Bánh tôm Hồ Tây – đặc sản của người Hà Nội xưa và nay

Làng gốm Bát Tràng, làng cổ Đường Lâm hay đơn giản chỉ là món bánh tôm Hồ Tây nổi tiếng đủ làm nên một Hà Nội khác biệt trong lòng du khách. Qua bao năm…

Top 5 quán nộm siêu hấp dẫn của Hà Nội

Với bạn thì món ăn nào là đặc trưng cho ẩm thực đường phố của Hà Nội? Có lẽ vì cảm quan của mỗi người khác nhau nên sẽ có những sự lựa chọn riêng….

Giới thiệu Văn hóa ẩm thực Huế

Theo các nhà nghiên cứu văn hóa, ẩm thực Huế cấu thành bởi các món ăn chay (chủ yếu dành cho các tu sĩ Phật giáo), ăn ngự thiện và dân dã. Ở nông thôn, bữa ăn thường ngày đơn giản là cua đồng, cá ruộng, rau vườn nhưng mỗi khi giỗ kỵ hay lễ tết, người ta vẫn có thể chế biến thành những món ăn tinh xảo không thua kém cung đình.

Ăn bằng… mắt

Cả nước hiện có khoảng 3.000 món ăn các loại thì đã có trên 1.700 món nấu theo lối Huế. Bản thực đơn ngự thiện có trên vài trăm món thuộc loại cao lương mỹ vị, được chuẩn bị và tổ chức rất công phu, tỉ mỉ và cầu kỳ. Các món ăn dân dã phổ biến trong đời sống hàng ngày với thực đơn phong phú được các bà nội trợ Huế chế biến khéo léo với hương vị quyến rũ, màu sắc hấp dẫn, coi trọng phần chất hơn lượng.

Những món ăn Huế không chỉ ngon mà còn được trình bày đẹp mắt

Nhà văn Nguyễn Tuân lúc sinh thời từng nhận xét, người Huế thích ăn bằng mắt. Nhưng dù huy động toàn bộ giác quan cho việc hấp thụ dinh dưỡng, người Huế cũng chỉ cốt ăn lấy hương lấy hoa, như họ thường tự nói về mình. Sự thanh thản ấy có thể nhận biết trên những chiếc bánh bèo nhỏ xíu như chực tan ngay đầu lưỡi, những lá bánh nậm mỏng tanh cánh chuồn, tô bánh canh Nam Phổ bày biện như bức tranh nhiều màu sắc, chén chè bắp Cồn Hến mát lịm mà hương thơm theo vào tận giấc mơ… Những món ăn Huế dù là cao lương mỹ vị hay dân dã đơn sơ, đều làm cho ai đó một lần nếm qua phải xuýt xoa khen ngon đến mức “ngậm mà nghe”, để rồi lưu luyến mãi cái hương vị khó quên ấy. Dường như qua bàn tay khéo léo của người phụ nữ, món ăn đã được thổi vào cái hồn và chút gì đó tâm linh của Huế.

Huế từng có mấy thế kỷ là trung tâm xứ Đàng Trong thời các chúa Nguyễn, đến thế kỷ XIX là đất kinh kỳ phồn hoa đô hội, với non một thế kỷ rưỡi làm kinh đô nước Việt, nơi quy tụ một vương triều với biết bao quan lại, nho sĩ. Ở đó, ngoài chốn vương phủ còn có các tầng lớp quý tộc và thượng lưu, trí thức đều tụ họp về đây. Điều đó đã đòi hỏi người Huế không chỉ giỏi chế biến các món ăn cực kỳ tinh tế chỉ dùng trong chốn vương phủ. Ngày nay tuy không còn giữ vai trò một trung tâm kinh tế – chính trị lớn hàng đầu đất nước, nhưng Huế vẫn là nơi duy trì những bóng dáng xưa cũ của một triều đại với tất cả lối sống một thời vàng son. Và dĩ nhiên, trong những đặc trưng văn hóa lâu đời của Huế, cách ăn uống đã góp phần không nhỏ trong việc hình thành nét văn hóa và phong cách con người xứ Huế.

Món cơm thập cẩm Huế

Ăn theo lối Huế

Đối với Huế, ăn uống là một loại hình văn hóa. Vậy ăn thế nào mới đúng lối Huế? Người Huế ăn theo lối Huế là chuyện thường tình, cách ăn uống đã nằm trong tâm khảm của mỗi người. Ngồi vào bàn, cầm đôi đũa đã biết gắp làm sao, cầm chén làm sao, món ấy phải ăn với gì.

Ở Huế và cả dải đất miền Trung có rất nhiều kiểu nấu bánh canh nhưng chế biến bánh canh theo như người làng Nam Phổ chỉ có một. Có điều lạ, trong khi nhiều món ẩm thực dân gian khác đã lên quán, lên phố thì bánh canh Nam Phổ hầu như cứ giữ nguyên hình ảnh của một gánh hàng rong. Trên gánh bánh canh có một mẹt gia vị gần chục loại như bột ngọt, muối, mắm ớt, tương ớt, hạt tiêu, ớt thái lát, hành lá thái nhỏ… đựng trong các bát nhỏ. Người bán hàng mỗi khi mở nắp vung nồi bánh canh, dùng môi múc bánh canh cho khách ăn, một mùi thơm thanh nhẹ quyện lên theo gió. Đó là sự hòa quyện của mùi bột, mùi chả tôm, cua…

Một tô bánh canh Nam Phổ – Huế

Nam Phổ – ngôi làng nhỏ thuộc xã Phú Thượng, huyện Phú Vang cách TP Huế chừng 6 cây số về hướng Thuận An. Nét đặc trưng trước nhất ở nồi bánh canh Nam Phổ là có màu hồng hồng và hơi sền sệt. Bánh canh Nam Phổ không quá đặc cũng không quá lỏng, sợi bánh không dai cũng không nát. Trên mặt chén, lúc múc bánh canh, chỉ cần một cái vung tay nhẹ của O (cô) hàng bánh canh là đã có một mảng đỏ gạch cua xinh xinh, hấp dẫn và có đủ tôm cua trong chén, nghĩa là có đủ cả, không cần phải múc lần thứ hai… Ăn chén bánh canh, không cần nuốt, chỉ cần húp, miếng bánh canh vẫn cứ trôi trụt xuống như thường.

Chiều chiều, từng đoàn mấy O gánh bánh canh mặc áo dài từ phía Vỹ Dạ tất tả gánh lên Huế bán. Người sành ăn phải biết đón đúng lúc mới có ăn, chậm hết. Ở Huế, các nhà mê bánh canh Nam Phổ phải cho người ra đứng sẵn ngoài đường để hướng dẫn O bánh canh vào nhà. Đó cũng là kỹ thuật của cố nhà thơ Ưng Bình Thúc Giạ Thị hồi xưa (1877 – 1961) đã áp dụng để chắc chắn có bánh canh Nam Phổ ăn mỗi buổi chiều. Vị thi sĩ này mê bánh canh Nam Phổ đến nỗi đặt luôn câu hò bánh canh Nam Phổ và dạy cho cô gái út là nữ thi sĩ Tôn Nữ Hỷ Khương, ngân nga mỗi khi có khách đến nhà cùng lão thưởng thức món ăn Huế mộc mạc: Mời chị mời anh chén bánh canh Nam Phổ – Xơi vô khỏi cổ có chất bổ có mùi hương – Lại thêm mát mẻ can trường – Sâm Cao Ly cũng sút, rượu Quỳnh tương cũng không bì.

Món đặc sản – bún bò giò heo được nhiều người yêu thích

Cùng với hàng ngàn món ăn trong bữa cơm gia đình, Huế còn có những món ăn đặc sản như bún bò giò heo, nổi tiếng nhất là bún Gia Hội, chợ Tuần. Lại còn hàng chục loại bánh mặn, ngọt mà ai đã một lần nếm thử, hẳn không quên được món quà đặc sắc chốn cựu kinh. Đó là các loại bánh nổi tiếng gắn liền với các địa danh: bánh khoái Đông Ba, bánh bèo Ngự Bình, bánh ướt thịt nướng Kim Long… Qua những món ăn ấy, người thưởng thức mới thấu hiểu được cách chế biến cầu kỳ và cũng đòi hỏi những thể thức lâu đời trong cách làm và cách tận hưởng.

Nhà nghiên cứu văn hóa Hồ Tấn Phan chia sẻ, thật thiếu sót nếu nói nhiều về món ăn Huế mà không nhớ đến món ăn chay. Thời các vua chúa triều Nguyễn, Phật giáo trở thành quốc giáo. Cả một lớp quý tộc ăn chay nên các món ăn chay ở Huế rất phong phú (có khoảng 125 món). Các món ăn chay được làm cầu kỳ và ngon không kém món ăn mặn. Đối với các gia đình phật tử ở Huế, mỗi lần mời bạn bè ăn một bữa cơm chay thì đó là một cách bày tỏ sự quý mến và trân trọng người bạn của mình lắm.